Parasitaire planten behoren tot de meest mysterieuze leden van de botanische wereld. In plaats van te fotosynthetiseren zoals de meeste planten, hechten parasitaire soorten zich aan een gastheer en onttrekken ze water en voedingsstoffen om te overleven.
De aard van plantenparasieten
Parasitaire planten zijn behoorlijk populair onder tuinbouwliefhebbers omdat ze zulke ongebruikelijke gewoonten hebben. Sommige zijn uiterst zeldzaam en bizar, zoals de lijkbloem, terwijl andere buitengewoon delicaat en mooi zijn, zoals de vogelnestorchidee.
Sommige parasitaire planten worden in botanische tuinen gekweekt voor wetenschappelijk onderzoek en om mensen in staat te stellen enkele van de meer zeldzame en exotische soorten uit de eerste hand te zien. Tuinders kweken zelden parasitaire planten, omdat de meeste speciale omstandigheden nodig hebben om te overleven, die niet gemakkelijk in een tuin kunnen worden nagebootst. Er zijn echter een paar parasitaire planten die zeer veel voorkomen en in vrijwel elk bos voorkomen.
Biologie
Wetenschappers hebben meer dan 4000 soorten parasitaire planten geclassificeerd, die hun levensonderhoud geheel of gedeeltelijk van andere soorten verkrijgen. Alle parasitaire soorten hebben een speciaal soort wortel die het weefsel van de waardplant doorboort om water en voedingsstoffen te onttrekken. Wortelparasieten leven op de wortels van andere planten en lijken uit de grond te groeien. Stamparasieten groeien rechtstreeks op de takken van andere planten.
Er zijn verschillende gradaties van parasitisme. Sommige soorten kunnen hun hele leven leven zonder daadwerkelijk een andere plant te parasiteren, terwijl andere volledig afhankelijk zijn van hun gastheer. Degenen die volledig afhankelijk zijn van de gastheer missen het vermogen tot fotosynthese en zijn niet groen gekleurd, maar kunnen een aantal andere kleuren hebben, en krijgen vaak een spookachtig uiterlijk vanwege het gebrek aan chlorofyl. Interessant is dat, hoewel parasitaire planten schadelijk zijn voor hun gastheren, ze zelden de gastheer volledig doden.
Lijkbloem
Lijkbloem (Raflesia arnoldii) is een van de meest spectaculaire planten ter wereld en zeker de meest dramatische van de parasitaire planten. Met een diameter van meer dan een meter is het de grootste bloem ter wereld en stinkt het naar rottend vlees. Lijkbloem wordt gevonden in de jungle van Indonesië, waar hij groeit op de wortels van een wijnstok die voorkomt in ongestoorde regenwoudhabitats.
Dit is zeker niet een plant die thuiskwekers zullen kweken, maar er is zoveel belangstelling voor de plant dat reisorganisaties expedities hebben georganiseerd om plantenliefhebbers mee te nemen op tochten om hem te zien. Het wordt ook gewaardeerd als geneesmiddel op de Aziatische markten. Een van de meest opvallende dingen aan de lijkbloem is het bestuivingsmechanisme: de stank die hij afgeeft trekt vliegen aan die normaal tot aas zouden worden aangetrokken, en die vervolgens onbedoeld de bloem bestuiven als ze op onderzoek uit gaan.
Maretak
Als lijkbloem een van de zeldzaamste en meest ongewone plantenparasieten is, is maretak een van de meest voorkomende en alomtegenwoordige, hoewel tuinders deze doorgaans niet met opzet zelf kweken. Maretak is te vinden in bossen met een gematigd klimaat, waar hij zich gewoonlijk vastklampt aan de takken hoog in loofbomen. Maretak is het duidelijkst zichtbaar in de winter, wanneer de bomen in rust zijn en is onderdeel geworden van de westerse cultuur als symbool van Kerstmis en als iets om onder te kussen. Maretak is groen met witte bessen en kan op eigen kracht fotosynthetiseren, naast wat hij van zijn gastheer krijgt. Maretakbessen zijn giftig.
Er zijn veel soorten maretak, waarvan er vele in grote bosjes groeien met een diameter van wel een meter. Een van de kleinste variëteiten, dwergmaretak (Arceuthobium spp.) genoemd, die meestal op coniferen wordt aangetroffen, is echter een van de meest interessante. Deze kleine maretakjes bouwen druk op in hun fruitcapsules, die uiteindelijk exploderen en de zaden met een snelheid van meer dan 80 kilometer per uur naar andere bomen projecteren.
Australische kerstboom
Australische kerstboom (Nuytsia floribunda) is in de verte verwant aan de gewone maretak die over de hele wereld in bomen groeit, maar wordt alleen in West-Australië gevonden en groeit in de grond. De meeste parasitaire planten zijn vrij klein, maar deze soort groeit uit tot boomachtige proporties - tot 10 meter hoog. Het kan in de teelt worden gekweekt, maar de overlevingskansen zijn erg laag in een tuinomgeving, dus het wordt zelden geprobeerd.
Deze parasiet beperkt zich niet tot één enkele gastheer, maar voedt zich met de wortels van allerlei soorten planten die mogelijk in de omgeving groeien. Wetenschappers hebben ontdekt dat het andere planten tot op 50 meter afstand bereikt om water en voedingsstoffen uit hun wortels te halen. Net als maretak is het een symbool van Kerstmis in Australië, omdat het doorgaans eind december gele bloemen uitzendt.
Indiase kwast
Indian Paint Brush (Castilleja spp.) is een van de weinige parasitaire planten die tuinders soms proberen te kweken. Het zijn inheemse Noord-Amerikaanse wilde bloemen die voorkomen in open prairies, vaak in dunne grond rond rotspartijen. Ze worden niet meer dan 60 cm hoog en staan bekend om hun felrode bloemen in de zomer. Het is winterhard in USDA zones 3 tot 8.
Ze zijn soms verkrijgbaar als zaad en moeten rechtstreeks worden gezaaid met de planten die ze doorgaans parasiteren, wat voornamelijk inheemse grassen zijn. Het zijn planten met een korte levensduur, maar ze kunnen zichzelf vrijwillig opnieuw uitzaaien als de omstandigheden geschikt zijn.
Hydnora
Hydnora (Hydnora africana) is een uiterst zeldzame en bizarre parasiet die, net als lijkbloem, de geur van rottend vlees afgeeft wanneer deze in bloei staat. Ze worden bestoven door mestkevers. Deze kleine rode planten worden gevonden in droge gebieden in zuidelijk Afrika, waar ze zich associëren met een enkele soort euphorbia. De roodachtige bloemen groeien als één enkel aanhangsel en zien eruit als de mond van een vreemd zeedier.
Een plantenverzamelaar uit Californië is er ooit in geslaagd een exemplaar terug te brengen en in cultuur te brengen, maar dit is het enige exemplaar waarvan bekend is dat Hydnora buiten zijn oorspronkelijke habitat is gekweekt.
Bezemraap
Broomrape (Orobanche spp.) is een grote groep parasitaire planten die overal op het noordelijk halfrond voorkomt. Ze groeien op de wortels van verschillende soorten en verschijnen als kleine delicate bloemen, die meestal niet meer dan een paar centimeter boven de grond groeien. Ze zijn verkrijgbaar in bijna elke kleur van de regenboog en kunnen er behoorlijk exotisch uitzien met een orchidee-achtige uitstraling.
Net als orchideeën zijn bremrapen planten waar botanische liefhebbers hun uiterste best voor doen om de meest zeldzame en ongewone soorten te vinden. Sommige soorten zijn echter zeer wijdverbreid en problematisch omdat ze landbouwgewassen als waardplanten gebruiken en bijna onmogelijk uit te roeien zijn - niet iets dat je in de tuin kunt kweken!
Indian Pipe
Indiase pijp (Monotropa uniflora), ook wel spookplant genoemd, groeit onder naaldbomen op het noordelijk halfrond. Het verschijnt in bosjes lichtwitte stengels van ongeveer 15 centimeter lang, elk met een enkele bloem bovenaan. Het produceert zelf geen chlorofyl, maar ha alt zijn levensonderhoud uit de bomen in de buurt.
Interessant genoeg voedt de Indiase pijp zich niet rechtstreeks met de wortels van de bomen, maar gebruikt hij een schimmel als tussenpersoon om water en voedingsstoffen over te brengen.
Dodder
Dodder (Cuscuta spp.) is een veel voorkomende parasitaire plant die over de hele wereld voorkomt. Het groeit als een kronkelende wijnstok door de bladeren en takken van de waardplant. Er zijn veel soorten dodder, maar ze hebben allemaal spaghetti-achtige stengels, die soms in felgele en oranje kleuren voorkomen.
Dodder wordt in sommige gebieden als een plaag beschouwd omdat het de neiging heeft de waardplant te verstikken, waardoor het moeilijk wordt om te groeien. Het is dus niet iets dat tuinders ooit zouden proberen te cultiveren, maar het is bekend dat kinderen dodder oogsten en het gebruiken als nephaar in Halloween-kostuums. Heksenhaar is eigenlijk een van de alternatieve namen.
Botanisch Bizar
Parasitaire planten behoren tot de meest interessante en ongewone soorten ter wereld. Ze zijn meestal niet verkrijgbaar als landschapsplant, maar zelfs als je niet over de middelen beschikt om naar verre oorden te reizen om ze te observeren, zijn er waarschijnlijk een paar soorten die te vinden zijn in de regio waar je woont.
